Overslaan en naar de inhoud gaan

Theaterarchieven in het Letterenhuis

In het Letterenhuis is ook een plaats voor het rijke theatererfgoed van Vlaanderen. Ontdek onze collectie.

Theaterarchieven

Het Letterenhuis bewaart heel wat theaterarchieven. Bij de verwerving van theatererfgoed richten we ons vooral op de archieven van theatermakers- en gezelschappen. Maar ook kostuum- en decorontwerpers krijgen een plaats in het archief. Doorheen de jaren groeide de collectie gestaag aan.

 

Veel archieven konden onlangs op mooie aanvullingen rekenen. Zo was er bijvoorbeeld een toevoeging aan het archief van Tone Brulin (1926-2019). Brulin was toneelauteur, acteur en regisseur en richtte in 1953 samen met Jan Van Den Broeck (1912-1976) in Antwerpen het Nederlands Kamertoneel op, een avant-gardistisch kamertoneelgezelschap. De voorstellingen speelden in een zolderruimte, vandaar dat er vaak verwezen werd naar Theater op Zolder, eerder naar de locatie dan naar het gezelschap. Brulin werkte o.a. voor de Brusselse KVS en de BRT en maakte ook internationaal furore als theatermaker, onder andere in Zuid-Afrika en Maleisië. In 1975 richtte hij de toneelgroep TIE 3 op, gevestigd in Antwerpen, die zich richtte op de opvoering van multiculturele voorstellingen in binnen- en buitenland. Het Letterenhuis bewaarde al een aanzienlijk archief van Tone Brulin, met daarin manuscripten van toneelstukken, programmaboekjes, recensies en aankondigingen, briefwisselingen over toneelstukken, speelkalenders, enz. Dit werd nu aangevuld met onder meer affiches, foto’s en manuscripten en reacties op voorstellingen. Het archief geeft een rijk beeld van de theateractiviteiten van Brulin en levert tal van interessante inzichten op: uit sommige kladjes blijkt Brulins visie op zijn toneelstukken.

Een andere mooie aanwinst is de aanvulling op het archief van acteur en regisseur Jan Decorte (1950) en actrice Sigrid Vinks (1956). Jan Decorte schrijft toneelstukken – waarin hij geregeld ook zelf meespeelt – en vertaalt en bewerkt ook theaterwerken. In 1981 werd hij artistiek leider van het gezelschap Het Trojaanse Paard, dat later werd omgedoopt tot Jan Decorte & Cie en nu de naam Bloet vzw heeft. Sigrid Vinks werkt sinds 1981 samen met Jan Decorte als dramaturg, vertaalster, kostuumontwerper en actrice. In 2018 schonken Decorte en Vinks hun uitgebreide artistieke en politieke archief aan het Letterenhuis, met daarin brieven, films en opnamen. Recent kwam daar nog een mooi stuk – goed geordend – archief bij met nog meer interviews, films, aantekeningen en lezingen waarin heel wat interessants te ontdekken valt.

 

Decor- en kostuumontwerp

De afgelopen tijd kwamen er ook archieven van decor- en kostuumontwerpers binnen. Zo kon het Letterenhuis het archief van Mimi Peetermans (1929-2014) verwerven. Peetermans werkte 43 jaar als kostuumontwerper in de Koninklijke Nederlandse Schouwburg in Antwerpen en verzorgde de scenografie en kostumering in verschillende andere theater- en cultuurhuizen. Ook was ze docente kostuumgeschiedenis en esthetica aan verschillende scholen. Haar archief, dat onder meer bestaat uit prachtige decor- en kostuumontwerpen, geeft kleur aan de collectie van het Letterenhuis. Ook het recent verworven archief van John Bogaerts (1940), die van 1961 tot 1986 het kostuum- en decorontwerp deed voor de Koninklijke Nederlandse Schouwburg, en de scenografie verzorgde voor het Ballet van Vlaanderen, het Raamtheater en het Fakkeltheater, bevat pareltjes van decor- en kostuumontwerpen, maar ook foto's, dia's, theaterbrochures en affiches.

 

Digitaal archief

Het Letterenhuis verwerft niet alleen papieren archief, maar ook digitaal materiaal. Naast verschillende affiches en flyers droeg het theaterhuis De Nwe Tijd een stuk digitaal archief over. Dit archief toont het reilen en zeilen van de organisatie. Het werpt licht op de artistieke werking, de promotie en de communicatie en bestaat onder meer uit theaterteksten, technische fiches, speellijsten en promoteksten- en beelden.

Affiches

 

Daarnaast kon ook de grote affichecollectie van het Letterenhuis aangroeien met verschillende theateraffiches, van WPZimmer, DeBeweeging, De Nwe Tijd en Monty. Deze promotieaffiches voor podiumkunstenvoorstellingen en -festivals bieden een blik op het rijke theaterlandschap in Vlaanderen.

Theaterarchieven in de databank

Het Letterenhuis verzamelt al jaren archief van theatermakers en gezelschappen. Ondertussen is er al veel geïnventariseerd en raadpleegbaar in onze databank, of te bekijken in onze leeszaal. In deze archieven valt veel te ontdekken: de inzichten van theatervernieuwers, het wedervaren van Vlaamse theaterauteurs in het buitenland, de ontstaansgeschiedenis van een voorstelling of de geschiedenis van een theatergezelschap.

Je kunt bijvoorbeeld een kijkje nemen in het papieren én digitale archief van regisseur en acteur Freek Neirynck (1949-2019), of grasduinen in de archieven van vader en zoon Michel (1894-1965) en Rudi (1930-1994) van Vlaenderen. Beiden waren zeer actief in de theaterwereld. Michel van Vlaenderen was directeur van de Koninklijke Nederlandse Schouwburg, zijn zoon Rudi was acteur en regisseur bij verschillende theatergezelschappen in Vlaanderen en Nederland en bij de radio- en tv-uitzendingen van de BRT. Hij richtte het gezelschap Toneel vandaag op en was van 1962 tot 1973 de eerste directeur van het Hoger Rijksinstituut voor Toneel en Cultuurspreiding (HRITCS).

Ook valt er veel te ontdekken in de archieven van belangrijke Vlaamse theatergezelschappen- en huizen, bijvoorbeeld in het archief van de Koninklijke Nederlandse Schouwburg en Het Toneelhuis, Theater Zuidpool, of De Tijd. In het archief van De Tijd zit onder andere materiaal over het vroege regiewerk van Ivo van Hove (1958) en het werk van Lucas Vandervorst (1957). 

En de verwerking van archieven gaat gestaag verder. Onlangs werd het archief van Fred Engelen (1912-1967) en Tine Balder (1924-2021) verwerkt. Fred Engelen was theaterpedagoog, regisseur en acteur. Hij werkte jarenlang als medewerker van Herman Teirlinck, als leider van Studio van het Nationaal Toneel (de voorloper van Studio Herman Teirlinck) en regisseerde toen verschillende voorstellingen. Engelen bekleedde de eerste leerstoel in Drama in Zuid-Afrika, een positie die hem werd aangeboden door de Universiteit van Stellenbosch. Zijn vrouw, Tine Balder, was actrice en speelde o.a. voor de KNS en in Zuid-Afrika voor de Kaaplandse Raad vir Uitvoerende Kunste en later voor de Transvaalse Raad. Het rijke theaterleven van Engelen en Balder komt mooi in beeld in hun archief.

 

Het Letterenhuis op het theaterfestival

In september 2021 toonde het Letterenhuis hoe het zich engageert voor theatererfgoed op het Theaterfestival in De Singel. Op zaterdag 9 september 2021 om 16.30 uur gingen we in gesprek met Peter van den Eede over het archief van Compagnie De Koe, dat binnenkort de collectie van het Letterenhuis komt aanvullen. Vervolgens namen we samen met enkele erfgoedinstellingen deel aan een panelgesprek over podiumerfgoed onder leiding van Cathérine Vandoorne. De organisatie was in handen van CEMPER (Centrum voor Muziek- en Podiumerfgoed) en het Letterenhuis.

CEMPER stelde op het Theaterfestival ook een Bronnengids voor. Deze gids wijst je de weg naar alle mogelijke instellingen, collecties en publicaties die materiaal van en over podiumkunsten bezitten, verzamelen of ontsluiten. Na de presentatie van de Bronnengids volgde een debat met onderzoekers en publicisten uit de theaterwetenschappen over hun ervaringen.

Meer lezen

https://www.theaterfestival.be/activiteiten/theatererfgoed-waarheen/  

https://www.theaterfestival.be/activiteiten/bronnengids-de-kunst-van-het-vinden/

Meld je aan voor de nieuwsbrief