Elias of het gevecht met de nachtegalen gaat over de innerlijke wereld van de jonge en overgevoelige Elias die vecht met zijn eigen, ziekelijke fantasie, de ‘nachtegalen’ uit de titel. Het verhaal is een zoektocht naar het eigen ik, een thema dat ook in Gilliams’ gedichten en essayistisch proza centraal staat.
Schrappen en schaven, het is heel erg van toepassing op Gilliams’ manier van schrijven. Hij was een perfectionistische, alsmaar herschrijvende auteur, op zoek naar de beste versie van zijn tekst.
Over de roman Elias of het gevecht met de nachtegalen maakte Gilliams een plakboek met foto’s van familieleden en van zichzelf (‘Elias schrijft Elias’), recensies, brieven over het boek en ten slotte twee bladzijden manuscript. Het zijn twee zorgvuldig gekozen pagina’s, in een ogenschijnlijk vroeg stadium van het schrijfproces, een herwerkte versie van een later vernietigd kladhandschrift. Het gaat wellicht om een geënsceneerde eerste versie door een auteur die erg begaan was met het beeld dat hij van zichzelf wilde achterlaten.
Het archief van Gilliams kwam in 1989 in het Letterenhuis terecht via Gilliams’ weduwe Maria-Elisabeth de Raeymaekers. Het betrof een omvangrijke nalatenschap – brieven, handschriften en persoonlijke agenda’s, naast schilderijen en een collectie van merendeels geannoteerde exemplaren van eigen uitgaven. Doordat Gilliams erg bezig was met het beeld dat hij van zijn schrijverschap wilde nalaten, was dit alles heel bewust door hem geselecteerd. Sommige periodes uit zijn leven bleken dan weer nauwelijks gedocumenteerd.
Over de ontstaansgeschiedenis van de allereerste druk van Elias of het gevecht met de nachtegalen (1936) zijn er bijvoorbeeld weinig sporen in het archief te vinden, terwijl alle volgende drukken van Elias in overvloed aanwezig zijn, inclusief de bewaarde kopij, gecorrigeerde drukproeven en nagenoeg alle briefwisseling met uitgevers en drukkers.
In 2013 kwam daar verandering in, met de vondst van twee vroege handschriftelijke versies én de volledige drukkerskopij die al die tijd waren bewaard door een vriend van de auteur. Onderzoekster Liesbeth van Melle kwam dit bijzondere materiaal op het spoor. Met de steun van de Stichting Vita Brevis - die de nalatenschap van Gilliams beheert - kwam het materiaal in het Letterenhuis terecht. Het leverde een schat aan nieuwe informatie op over hoe de auteur zijn roman construeerde.
![Pagina’s uit een van de in 2013 opgedoken cahiers met hoofdstukken van Elias in (klad)handschrift [1936]](/sites/letterenhuis/files/styles/large/public/Afb.%202_4.jpg?itok=efDFXIu2 "Pagina’s uit een van de in 2013 opgedoken cahiers met hoofdstukken van Elias in (klad)handschrift [1936]")
Andere aanvullingen op het archief van Maurice Gilliams kwamen er in 2020 via de collectie Baestaens. Tot deze collectie behoort onder meer een eerste klad uit 1928 van het verhaal ‘In memoriam’. ‘In memoriam’ verscheen in 1933 in de novellebundel Oefentocht in het luchtledige.
Daarnaast bevat de collectie Baestaens het handschrift van het gedicht ‘In Memoriam Patris’ en briefwisseling met de schrijver Fernand V. Toussaint van Boelaere (1875-1947).
Meer lezen?
https://literairecanon.be/canon-2025/elias-of-het-gevecht-met-de-nachte…
![Pagina’s uit een van de in 2013 opgedoken cahiers met hoofdstukken van Elias in (klad)handschrift [1936]](/sites/letterenhuis/files/styles/teaser_2_3/public/Afb.%202_4.jpg?itok=Q_URzo0l "Pagina’s uit een van de in 2013 opgedoken cahiers met hoofdstukken van Elias in (klad)handschrift [1936]")
