Overslaan en naar de inhoud gaan

Uniek Van Ostaijen manuscript duikt op!

Voor het eerst te zien in het Letterenhuis

Decennialang was het manuscript van de dichtbundel 'Bezette Stad' van Paul van Ostaijen onvindbaar. Maar nu, honderd jaar na de publicatie, is het handschrift opgedoken. Een uniek moment!

22.02.2021

Het handschrift is een van de meest bijzondere manuscripten uit de internationale literatuurgeschiedenis en zal als bruikleen van de Vlaamse overheid voor het eerst te zien zijn in de expo Boem Paukeslag. Bezette Stad 100!in het Letterenhuis.

 

Het manuscript van 'Bezette Stad'

De bundel Bezette Stad (1921) van Paul van Ostaijen (1896-1928)  is een icoon in de internationale literatuurgeschiedenis én een baanbrekend werk binnen de avant-gardekunst. Van Ostaijen schreef het grootste deel van deze bundel in de zomer van 1920 in Berlijn, waar hij op de vlucht was voor de Belgische overheid, die hem wilde vervolgen voor activisme. Bezette Stad toont op een unieke manier Van Ostaijens beleving van het bezette Antwerpen tijdens de Eerste Wereldoorlog, met verwijzingen naar films, liedjes en reclameslogans, en is befaamd vanwege de excentrieke omgang met de vormgeving (‘ritmiese typografie’). Gedichten uit Bezette Stad behoren voor een ruim publiek tot het collectieve geheugen, denk bijvoorbeeld aan het bekende vers ‘Boem Paukeslag’.

Het handschrift van Bezette Stad is zonder twijfel het spectaculairste manuscript uit onze literatuur.

Van Ostaijen-kenner Matthijs de Ridder (De Boekenwereld, 2021)

 

 

Na decennia waarin het manuscript niet vindbaar was, wordt het nu voor het eerst aan het publiek getoond. Het handschrift is recent aangekocht door de Vlaamse overheid en komt op de topstukkenlijst. Het zal voor de allereerste keer te zien zijn in de tentoonstelling rond Van Ostaijens bundel in het Letterenhuis.

Ondanks z’n honderdjarige leeftijd verkeert het manuscript in een uitstekend staat. Het geeft spectaculair inzicht in het werkproces van Van Ostaijen. Tot in de kleinste details is te zien wat de dichter met zijn bundel beoogde. Hij tekende de volledige lay-out van het werk uit voor zijn vormgever Oscar Jespers (1887-1970), zodat die het excentrieke ontwerp naar de drukpers kon vertalen. Het manuscript toont hoe en waar de gedichten in de bundel moesten worden geplaatst en welke verzen Van Ostaijen bewerkte, inkortte of schrapte. Het manuscript werpt op die manier een geheel nieuw licht op het ontstaansproces van deze toonaangevende bundel en biedt tal van nieuwe mogelijkheden voor wetenschappelijk onderzoek.

 

Blader online door het manuscript

Paul van Ostaijen in het Letterenhuis

Het manuscript sluit uitstekend aan bij ander uniek archief dat het Letterenhuis van en over Van Ostaijen bewaart en dat ook in de tentoonstelling te zien zal zijn. Het Letterenhuis, hét literaire archief van Vlaanderen, bewaart de grootste collectie archief van Paul van Ostaijen, onder andere honderden brieven, persoonlijke documentatie, foto’s en natuurlijk diverse handschriften van zijn werk (zowel proza als poëzie), waarvan verschillende versies van klassiek geworden gedichten zoals ‘Huldegedicht aan Singer’. Het handschrift van Bezette Stad zal in de expo na 100 jaar verenigd worden met het handschrift van De feesten van angst en pijn, dat Van Ostaijen ook in Berlijn schreef. Dat manuscript werd in 1969 verworven via Oscar Jespers en staat al sinds 2007 op de topstukkenlijst van de Vlaamse overheid.

De Heilige Graal van de moderne Vlaamse letterkunde

Dichter Geert Buelens over Bezette Stad (Zuurvrij 38, juni 2020)

 

 

foto: Bart Huysmans & Michel Wuyts

De expo toont verder ook unieke stukken die nooit eerder werden geëxposeerd, uit de in 2020 verworven collectie Baestaens. De handschriften, brieven en drukproeven uit deze collectie zijn buitengewoon, met vooral archief uit zijn Berlijnse periode (1918-1921). Omdat ook de uitvoerige brieven van Oscar Jespers aan Van Ostaijen en de eerste proefdrukken van de bundel via die collectie werden verworven, kan de expo Boem Paukeslag. Bezette Stad 100! volop in beeld brengen hoe Van Ostaijens baanbrekende bundel tot stand kwam.

Expo 'Boem Paukeslag. Bezette Stad 100!'

De tentoonstelling volgt het ontstaan en de receptie van Bezette Stad, in een verhaal dat van Antwerpen naar Berlijn voert. De bezoeker wrd ondergedompeld in de wereld waarin Van Ostaijen en zijn vrienden leefden en werkten aan de hand van geluid, film en prachtig literair erfgoed. De visuele pracht van de literatuur, waarbij de historische sensatie van ‘het echte ding’, de beleving en de verwondering voor handschriften (het creatieproces) en brieven een grote rol spelen, stonden centraal in de expo. Scenograaf Jelle Jespers verzorgde de vormgeving van de expo, in samenwerking met architect Thomas van Looij. Met inhoudelijk advies van Van Ostaijenspecialist Matthijs de Ridder ging de tentoonstelling op zoek naar het verhaal van Van Ostaijens meest iconische dichtbundel.

Naar de expo-pagina

Meld je aan voor de nieuwsbrief